Kiła nabyta i wrodzona (Lues, Syphilis)

Czynnik etiologiczny: Treponema pallidum subspecies pallidum

Ø  bakteria cienka, spiralna

Ø  blade zabarwienie w ciemnym polu widzenia

Ø  trzy rodzaje ruchu: postępowy, wahadłowy i obrotowy

Ø  czas replikacji: od 30 do 33 godzin – trudno uzyskać hodowlę na sztucznym podłożu

Epidemiologia

Ø  zakażenie następuje przez wniknięcie krętków do uszkodzonej skóry lub nie zmienionej błony śluzowej, albo bezpośrednio do krwiobiegu poprzez:

- seks

- drogą laboratoryjną

- łożysko

Ø  do zakażenia dochodzi głównie wskutek wtarcia płynu wysiękowego zawierającego żywe krętki, bakterie rozprzestrzeniają się drogą krwionośną lub limfatyczną

Ø  drogi zakażenia: kontakty seksualne, pocałunki, wertykalna, kontakt z materiałem laboratoryjnym zakaźnym

Ø  największa zakaźność: pierwsze 2 lata choroby, ze względu na obecność sączących zmian skórnych i nasilenie bakteriemii

Ø  wrażliwość na zakażenie jest powszechna, po przechorowaniu występuje częściowa odporność

Ø  partnerzy seksualni zakażeni są w 50% przypadków

Ø  obowiązkowa rejestracja zakażeń!

Przebieg kiły nabytej

Okres	Czas trwania	Serologia
Kiła wczesna – lues recens Okres inkubacji A. Kiła objawowa wczesna 1. Kiła I okresu – lues primaria a) surowiczoujemna b) surowiczododatnia 2. Kiła II okresu – lues secundaria a) wczesna – recens b) późna – recidivans B. Kiła wczesna utajona – lues latens recens Stan bezobjawowego zakażenia trwający 2 lata lub okresy bez objawów klinicznych po ustąpieniu zmian kiły I i II okresu Kiła późna – lues tarda A. Kiła utajona późna – lues lates tarda Stan bezobjawowego zakażenia trwający ponad 2 lata, poprzedzający rozwój objawów kiły późnej B. Kiła objawowa późna – lues lates tarda (kiła III okresu) 1. Kiła późna skóry, błon śluzowych, kości 2. Kiła sercowo – naczyniowa 3. Kiła układu nerwowego 4. Kiła innych narządów	2 lata 3 tygodnie 3 - 6 tygodni 6 - 9 tygodni 9 - 16 tygodni 16 tydz. - 2 lata 2 lata > 2 lata > 5 lat	- lub + - lub + + ++ ++ + lub ++ + lub ++

R Kiła I okresu

Ø  objaw pierwotny w miejscu wniknięcia krętków od 3 do 9 tygodnia – stwardnienie pierwotne to pojedyncze, owalne, niebolesne owrzodzenie, które ma gładkie brzegi, równe i lśniące dno pokryte niewielką ilością surowiczej wydzieliny(w niej krętki blade) oraz twardo nacieczoną (chrząstkowatą) podstawę

Ø  objaw pierwotny pojawia się najczęściej: u mężczyzn – w rowku zażołędnym, na wewnętrznej blaszce lub brzegu napletka, w okolicy wędzidełka, rzadziej w ujściu cewki moczowej; u kobiet – w obrębie warg sromowych, spoidła tylnego, łechtaczki i szyjki macicy, rzadziej w pochwie

Ø  powiększenie okolicznych węzłów chłonnych, są one twarde, sprężyste, niebolesne, ruchome w stosunku do podłoża oraz pokrywającej je niezmienionej chorobową skóry, nie łączą się w pakiety i nie ulegają rozpadowi

Ø  obecność krętków bladych w wydzielinie owrzodzenia

Ø  dodatni FTA – ABS IgM (3 tydz.), FTA – ABS IgG (4 – 5 tydz.)

Ø  zmiany nietypowe

·          mnogi objaw pierwotny, często odbitkowy

·          miękki, opryszczkopodobny

·          rozległe zapalenie żołędzi, sromu, pochwy

·          martwiczy (żrący, zgorzelinowy)

·          olbrzymi >2 cm

·          postać szczelinowata

·          postać nietypowa - np. na palcu, odbycie, brodawki sutkowe, bł. śluzowa jamy ustnej

·          poronny, b. mały

·          obrzęk stwardniały

R Kiła II okresu

Ø  największe nasilenie bakteriemii (9 – 16 tydz.)

Ø  osutka wczesna plamista (exanthema maculosum) – są to rozległe powierzchowne zmiany, może pojawić się jak jest widoczny objaw pierwotny lub po nim

Ø  osutka nawrotowa – plamista, grudkowa, jest wielopostaciowa, ma gorszy przebieg, mogą zostawać blizny, mogą towarzyszyć objawy ogólne tj. powiększenie LN, goraczka

Ø   

Osutka wczesna	Osutka nawrotowa
-         zwykle jednopostaciowa (plany lub grudki) -         obfita -         symetryczna Wykwity: -         jednakowej wielkości i kształtu -         powierzchowne -         nie grupują się -         nie szerzą się obwodowo -         trwają krótko (kilka dni – kilka tygodni) -         ustępują bez śladu	-        wielopostaciowa ( plamy, grudki, krosty) -        mniej obfita -        niesymetryczna Wykwity: -        różnej wielkości i kształtu -        głębsze -        grupują się -        szerzą się obwodowo -        trwają długo -        mogą pozostawiać blizny

Ø  uogólnione powiększenie węzłów chłonnych (lymphadenitis chronica)

Ø  zmiany na błonach śluzowych (palmy i wrzodziejące grudki) – mogą towarzyszyć zmianom skórnym lub wystepować samoistnie, mają charakter plamisty lub grudkowy -> angina kiłowa

Ø  łysienie kiłowe (po 6 miesiącach choroby, może być jedynym objawem kiły, gł. w okolicy skroniowej i potylicznej, może współistnieć z bielactwem kiłowym, bez stanu zapalnego skóry owłosionej głowy) – plackowate, rozlane, bez odczynu zapalnego

Ø  zmiany narządowe (śródmiąższowe zapalenie wątroby, nefropatia kiłowa, niedokrwistość niedobarwliwa, leukocytoza, limfocytoza, zapalenie okostnej, kiłowe zapalenie stawów, kiłowe zapalenie opon mózgowo – rdzeniowych

Ø  objawy grypopodobne

Ø  kruche łamliwe paznokcie

Ø  angina kiłowa (zmiany na migdałkach bez objawów ogólnych)

Ø  bielactwo kiłowe (plamy owalne, częściej u kobiet, lokalizacja: szyja, kark, brak dolegliwości ustępują bez śladu)

R Kiła objawowa późna III okresu

Ø  kiła późna skóry

o    guzkowo – pełzakowata

o    guzkowo – wrzodziejąca

o    kilakowata (z wydzieliną o wyglądzie gumy arabskiej)

Ø  kiła późna kości i stawów

o    zapalenie kilakowe kości

o    zapalenie okostnej i kości

o    kolakowate zapalenie stawów

Ø  kiła narządów wewnętrznych: wątroby, płuc, żołądka, jąder

Ø  kiła sercowo – naczyniowa

o     powikłane zapalenie aorty

o    zapalenie aorty ze zwężeniem ujść naczyń wieńcowych

o    zapalenie aorty z niedomykalnością zastawki półksiężycowatej

o    tętniak aorty

o    kilak mięśnia sercowego

o    kilakowe zapalenie mięśnia sercowego (atakuje vasa vasorum)

Ø  kiła układu nerwowego

o    kiła bezobjawowa układu nerwowego(wczesna, późna)

o    kiła oponowa (ostre kiłowe zapalenie opon mózgowo – rdzeniowych)

o    kiła oponowo – naczyniowa mózgu i rdzenia

o    kiła miąższowa (porażenie postępujące i wiąd rdzenia)

o    kiła kilakowa mózgu i rdzenia

R Kiła utajona wczesna

Ø  duża zakaźność

Ø  seropozytywni

R Kiła utajona późna

Ø  stan bezobjawowy > 2 lata

Ø  dotyczy chorych nie leczonych, leczonych niedostatecznie, opornych na leczenie

Ø  seropozytywni

Diagnostyka kiły ----> synergizm epidemiologiczny z HIV!!

1.Różnicowanie

Ø  balanitis na nieswoistym tle

Ø  opryszczka - b. bolesna, brak owrzodzenia

Ø  rak kolczystokomórkowy - długi wywiad, ww. chłonne zbite, nieprzesuwalne, zrośnięte(SCC)

Ø  wrzód miękki (Ulcus molle)

Ø  gruźlica błon śluzowych

Ø  świerzb

Ø  stwardnienie ponowne

Ø  zgorzel samoistna narządów płciowych

Ø  ziarnina weneryczna

Ø  wrzód weneryczny

2.Badanie bezpośrednie (tylko w kile I-, II-rzędowej i kile wrodzonej wczesnej)

Ø   preparat z wydzieliny ze zmiany pierwotnej, preparat z wezłów chłonnych

Ø  pobieramy wydzieline ze skóry, NIE! z błon śluzowych j. ustnej i odbytu

Ø  blade zabarwienia w ciemnym polu widzenia

3.Badania serologiczne

Odczyny kiłowe:

Nazwa	Zasada	Antygen
Odczyny niekrętkowe: VDRL USR Odczyny krętkowe: FTA FTA – ABS FTA – ABS – IgM TPHA TPI	Odczyn kłaczkujący Odczyn kłaczkujący Immunofluorescencja pośrednia Immunofluorescencja pośrednia, wstępna absorpcja ultrasonatem krętków Reitera Immunofluorescencja pośrednia z zastosowaniem surowicy przeciw IgM Odczyn biernej hemaglutynacji Odczyn unieruchamiania krętków w obecności dopełniacza	Kardiolipina + temp. Kardiolipina + chlorek choliny Krętki utrwalone na szkiełku podstawowym Krętki utrwalone na szkiełku podstawowym Krętki utrwalone na szkiełku podstawowym Krwinki barana opłaszczone ultrasonatem krętków Żywe krętki na pożywce Nelsona i Mayera

R Odczyny niekrętkowe – nieswoiste, wykonywane jako pierwsze

Odczyny te są odczynami kłaczkującymi, wykrywającymi przeciwciała przeciwlipidowe klasy IgG i IgM, tworzące się w odpowiedzi na lipidy krętka.

                VDRL to szkiełkowy odczyn kłaczkujący(obserwuje się to pod mikroskopem), w którym stosuje się świeżo przygotowany antygen kardiolipinowy(z serca wołu) oraz surowicę badaną, wstępnie ogrzewaną w temperaturze 56°C przez 30 minut w celu unieczynnienia dopełniacza. wykrywa sie przeciwciała przeciw antygenom kardiolipinowym krętka

W USR – szybkim odczynie kłaczkującym – antygen jest zmodyfikowany przez dodanie chlorku choliny, który działa inaktywująco na dopełniacz i inne czynniki zawarte w surowicy, hamujące przebieg odczynu kłaczkującego

R Odczyny krętkowe – potwierdzające VRDL i USR

                W odczynach krętkowych stosowane są jako antygeny całe komórki krętków (żywe lub utrwalone) lub fragmenty krętków rozbitych za pomocą ultradźwięków.

                FTA – odczyn immunofluorescencji pośredniej krętków – polega na zastosowaniu metody immunofluorescencji pośredniej. W pierwszym etapie używa się jako antygenu utrwalonych na szkiełku krętków uzyskanych przez pasażowanie na jądrach króliczych; łączą się one z przeciwciałami zawartymi w surowicy chorych na kiłę lub krętkowicę. W drugiej fazie, po dodaniu znakowanej surowicy antygammaglobulinowej, następuje połączenie powstałego kompleksu ze znakowanymi przeciwciałami skierowanymi przeciw immunoglobulinom człowieka.Pod mikroskopem oglądamy fluorescencję, najmniej swoisty, wykrywa jeszcze inne krętki saprofitujące.

FTA – ABS jest modyfikacją powyższego odczynu. Badaną surowicę poddaje się absorpcji antygenami uzyskiwanymi z krętków hodowlanych (biotyp Reiter). Pozwala to na usunięcie przeciwciał skierowanych przeciwko krętkom saprofitycznym. Jest powszechnie stosowany w weryfikacji serologicznego rozpoznawania kiły i diagnostyce wczesnych okresów zakażenia.

FTA – ABS – IgM jest modyfikacją powyższego, w którym zamiast znakowanej wieloważnej surowicy odpornościowej używa się monowalentnej surowicy przeciw IgM. Znajduje praktyczne zastosowanie w Ocenie czynności kiły i diagnostyce kiły wrodzonej i najwcześniejszych okresów nabytego zakażenia krętkami.

                TPHA – odczyn biernej hemaglutynacji krętków – polega na aglutynacji krwinek, opłaszczonych ultrasonatem patogennych krętków bladych, pod wpływem przeciwciał zawartych w surowicy uprzednio rozcieńczonych w płynie absorpcyjnym. Czułość odczynu, z wyjątkiem wczesnego okresu kiły, przewyższa czułość wszystkich innych odczynów kiłowych. TPHA jest powszechnie stosowany w diagnostyce kiły, szczególnie w przypadkach wątpliwych.

               

TPI – odczyn unieruchamiania krętków – polega na unieruchamianiu krętków w obecności czynnego dopełniacza, żywych patogennych krętków, pasażowanych na jądrach króliczych i utrzymywanych przy życiu na sztucznym podłożu. Immobilizyny, tj. przeciwciała unieruchamiające krętki, są związane z IgG i skierowane przeciwko antygenowi wielocukrowemu tych bakterii. Występują jedynie w surowicy osób zakażonych krętkami patogennymi i dlatego dodatni wynik stanowi potwierdzenie rozpoznania kiły. Technika ta jest droga i pracochłonna, wymaga stałego pasażowania. Wadą jest również mała przydatność do kontroli wyników leczenia oraz serologicznego różnicowania kiły.  Ponadto zachowanie się odczynów krętkowych może ulegać zmianie pod wpływem zakażenia HIV.

UWAGA! Synergizm epidemiczny z HIV!

R Interpretacja wyników kiłowych odczynów serologicznych:

VDRL	FTA – ABS	TPHA	Interpretacja
- + + + -	- + - + +	- + - - +	Kiła wykluczona lub kiła w okresie wylęgania Kiła (z wyj. niemowląt urodzonych z matek serologicznie dodatnich Odczyny biologicznie mylne Wczesne okresy kiły Kiła późna lub wyniki nieswoiście dodatnie

	Testy	Testy weryfikacyjne
Kiła wczesna (objawowa i utajona)	VRDL lub USR (+)FTA, (+)FTA - ABS
Kiła późna (objawowa i utajona)	VRDL lub USR (+)FTA, (+)FTA - ABS	(+)TPHA (+)TPI
Kiła wrodzona wczesna	VRDL lub USR (+)FTA, (+)FTA - ABS	(+)FTA – ABS (+)FTA – ABS IgM
Kiła wrodzona późna	VRDL lub USR (+)FTA, (+)FTA - ABS	(+)TPHA (+)TPI

Kiła wrodzona (lues congenita)

Kiła wrodzona jest schorzeniem wielonarządowym, będącym następstwem zakażenia płodu w łonie matki. Wyróżnia się kiłę wrodzoną wczesną – do 2 roku życia oraz kiłę wrodzoną późną – powyżej tego wieku. Trwałym i charakterystycznym następstwem niektórych zmian chorobowych są tzw. znamiona kiły wrodzonej. Zakażenie może nastąpić od 9 -10 tyg. ciąży. Ryzyko przeniesienia zakażenia na płód zależy od czasu trwania zakażenia matki.

R Kiła wrodzona wczesna (od urodzenia do 2 r.ż.)

Ø  zmiany pojawiają się między 3 a 7 tygodniem życia

Ø  w kile wrodzonej nigdy nie występuje objaw pierwotny

Ø  zmiany skórne wielopostaciowe(plamiste, grudkowe, krostkowe, najczęściej pęcherzowe)

Ø  zmiany na błonach śluzowych

Ø  zmiany troficzne paznokci

Ø  powiększenie obwodowych LN

Ø  zmiany kostne i stawowe (2-5 miesiąc życia), porażenie rzekome Parrota, kiłowe zapalenie okostnej i szpiku

Ø  zmiany w narządach wewnętrznych: pneumonia alba, hepatosplenomegalia, kłębuszkowe zapalenie nerek, zapalenie jąder, małopłytkowość, anemia hemolityczna

Ø  bezobjawowa kiła układu nerwowego

Ø  zapalenie naczyniówki i siatkówki

R Kiła wrodzona późna (między 8 -14 r. ż.)

Ø  w 80 % ma przebieg bezobjawowy

Ø  zmiany kliniczne pojawiają się między 8 a 14 rokiem życia

Ø  zmiany kostne (5-20 rż): szablaste podudzia, guzy Parrota (czoło olimpijskie), czaszka kwadratowa, nos lornetkowaty lub siodełkowaty, podniebienie gotyckie

Ø  zmiany w paznokciach

Ø  zmiany stawowe(5 – 10 r.ż.) – stawy Cluttona(obrzęki głównie kolan)

Ø  zmiany w układnie nerwowym (młodzieńcze porażenie postępujące i wiąd rdzenia, zanik nerwu wzrokowego)

Ø  blizny w naczyniówce (objaw „sól-pieprz”), zanik nerwu wzrokowego

Ø  śródmiąższowe zapalenie rogówki + głuchota kiłowa + zmiany w uzębieniu (zęby Hutchinsona i Fourniera = triada Hutchinsona)

Ø  bruzdy Parrota wokół ust

Triada Hutchinsona

1.      śródmiąższowe zapalenie nerek

2.     głuchota kiłowa

3.     zęby Hutchinsona, zęby Furiera

Leczenie kiły

Rozpoznanie	Preparat	Dawkowanie	Czas leczenia
Kiła I - rzędowa	Penicylina prokainowa Penicylina benzatynowa Tetracyklina Doksycyklina Erytromycyna	1,2 mln i.m.1 × dziennie 1 dawka=2,4mln, następne1,2mln co 4 dni 4 x 500 mg p.o. 2 x 100 mg p.o. 4 x 500 mg p.o.	20 dni 7wstrzyknięć 14 dni 14 dni 14 dni
Kiła II – rzędowa	Penicylina prokainowa Penicylina benzatynowa Tetracyklina Doksycyklina Erytromycyna	1,2 mln i.m. 1 × dziennie 1 dawka=2,4mln, następne1,2mln co 4 dni 4 x 500 mg p.o. 2 x 100 mg p.o. 4 x 500 mg p.o.	30 dni 9 wstrzyknięć 20 dni 20 dni 20 dni
Kiła wczesna utajona	Penicylina prokainowa Penicylina benzatynowa Tetracyklina Doksycyklina Erytromycyna	1,2 mln i.m. 1 × dziennie 1 dawka=2,4mln, następne1,2mln co 4 dni 4 x 500 mg p.o. 2 x 100 mg p.o. 4 x 500 mg p.o.	30 dni 9 wstrzyknięć 20 dni 20 dni 20 dni
Kiła późna utajona	Penicylina prokainowa Penicylina benzatynowa Tetracyklina Doksycyklina Erytromycyna	1,2 mln i.m. 1,2mln co 4 dni 4 x 500 mg p.o. 2 x 100 mg p.o. 4 x 500 mg p.o.	30 dni 40 dni 20 dni 20 dni 20 dni
Kiła późna objawowa	Penicylina prokainowa Penicylina benzatynowa Tetracyklina Doksycyklina Erytromycyna	1,2 mln i.m. 1,2mln co 4 dni 4 x 500 mg p.o. 2 x 100 mg p.o. 4 x 500 mg p.o.	30 dni 40 dni 20 dni 20 dni 20 dni
Kiła układu nerwowego	Penicylina krystaliczna + Penicylina prokainowa Chloramfenikol	4 x 6 mln i.v. 1,2 mln i.m. 2,0 i.v.	10 dni 20 dni 14 dni
Kiła u ciężarnej	Penicylina prokainowa Erytromycyna	Dawkowanie w zależności od rozpoznania + leczenie profilaktyczne w II połowie ciąży
Leczenie profilaktyczne	Penicylina prokainowa	1,2 mln i.m	10 dni
Kiła u osoby HIV(+)	Jak kiła układu nerwowego

Przed rozpoczęciem leczenia należy wykonać badanie PMR (płynu mózgowo – rdzeniowego), u każdego chorego na kiłę, u którego:

Ø  zakażenie trwa powyżej 2 lat lub czas jego trwania nie jest określony

Ø  wysokie jest miano odczynów serologicznych VRDL » 32, FTA » 4000

Ø  współistnieje zakażenie HIV

Ø  występuje uczulenie na penicylinę

Ø  nie ma klinicznych objawów lub są ze strony układu nerwowego, krążenia i innych narządów

Leczenie kiły wrodzonej wczesnej

Ø  dzieci < 1 r. ż.: Penicylina krystaliczna 50 tys. jedn./kg/dobę i.v., 2 dawk dzienne  przez 15 dni

Ø  dzieci > 2 r. ż.: Penicylina prokainowa 0,3 mln. jedn. i.m. przez 15 dni w jednej dawce dobowej

Leczenie kiły wrodzonej późnej

Ø  Penicylina prokainowa 600 tys. – 1,2 mln jedn. i.m. przez 30 dni

Ø  Penicylina benzatylowa 1,2 mln jedn. i.m. co 5 dni 8-10 iniekcji

Badania kontrolne

Ø  w kile I okresu: VDRL i FTA – ABS po 2, 4, 6, 9, 12 miesiącach (® brak klinicznych objawów choroby, negatywizacja odczynów serologicznych lub 4-krotny spadek miana)

Ø  w kile II okresu: VDRL i FTA – ABS po 2, 4, 6, 9, 12, 18, 24 miesiącach

Powikłania występujące w leczeniu kiły

Odczyn Jarisha, Herxheimera i Łukasiewicza: jest zespołem klinicznym charakteryzującym się wystąpieniem gorączki, zaostrzeniem lub nasileniem się zmian skórnych, bólami głowy, obrzękiem węzłów chłonnych, osłabieniem, bólami mięśni oraz leukocytozą z, limfopenią, które to objawy pojawiają się w czasie pierwszej doby leczenia, najczęściej w ciągu 12h. Istotą reakcji jest rozszerzenie drobnych naczyń skórnych, obrzęk śródbłonków i migracja leukocytów do otaczającej tkanki, na skutek uwalniania krętkowej endotoksyny i innych czynników pirogennych z leukocytów. Podanie kortykosterydów zmniejsza reakcję gorączkową, nie wpływając na zmiany skórne i leukocytozę. Kortykosterydy podane na 12h przed leczeniem lub wraz z jego rozpoczęciem osłabiają odczyn lub zapobiegają jego wystąpieniu.

Reakcja pseudoanafilaktyczna (zespół Hoigne’a): jest to reakcja występująca czasem po domięśniowym stosowaniu penicyliny prokainowej. Występuje u 0,1 % chorych. Charakteryzuje się omamami słuchowymi i wzrokowymi, zaburzeniami smaku, strachem przed nagłą śmiercią, agresywnym zachowaniem, drganiem mięśni, napadami padaczkowymi, utratą przytomności, podwyższeniem ciśnienia krwi, przyspieszeniem czynności serca. Trwa zwykle mniej niż 30 min. Mechanizm reakcji polega na dostaniu się do drobnych naczyń prokainy podczas iniekcji i powstawania mikrozatorów lub toksycznego działania prokainy na OUN. W leczeniu stosuje się leki sedatywne i przeciwdrgawkowe i prowadzi dokładną obserwację stanu chorego.

Profilaktyka kiły

W zapobieganiu rozprzestrzenianiu się zakażeń najważniejsze jest unikanie kontaktu z wrzodami i innymi zmianami na skórze i innych tkankach. Dotyczy to również płynów, takich jak krew. Ponieważ zakażenia następują głównie na drodze płciowej, należy chronić się przez używanie prezerwatyw. Aby uniknąć nieodwracalnych zniszczeń wywołanych przez późną postać kiły, trzeba odpowiednio wcześnie "wyłapać" i właściwie leczyć zakażone osoby. Bardzo ważna jest czujność samych pacjentów i ich lekarzy, którzy nie powinni unikać pytań uważanych często za zbyt intymne. Badanie ciężarnych to konieczny element profilaktyki, ponieważ odpowiednio wczesne wykrycie zakażenia pozwala na zapobieżenie rozwojowi kiły wrodzonej.