Drogi ruchowe

Drogą nerwową nazywa się zespół włókien nerwowych (neurytów) w obrębie ośrodkowego układu nerwowego, które mają wspólny początek, przebieg i zakończenie.

Drogi ruchowe to projekcyjne (rzutowe) drogi zstępujące, które rozpoczynają się w korze ruchowej, a kończą w mięśniach obwodowych.

Wyróżnia się zasadniczą drogę ruchową oraz poboczne drogi ruchowe. Zasadnicza droga ruchowa jest 2-neuronowa. Poboczne drogi ruchowe są związane z ukladem pozapiramidowym i są co najmniej 3-neuronowe.

Zasadnicza droga ruchowa składa się tylko z 2 neuronów :

-       ośrodkowego (droga korowo-rdzeniowa)

-       obwodowego (droga rdzeniowo-mięśniowa)

Droga korowo-rdzeniowa zwana inaczej piramidową rozpoczyna się w komórkach piramidalnych kory ruchowej w 4 polu Brodmana. Obejmuje ona zakręt przedśrodkowy, przednią część płacika okołośrodkowego oraz części tylne 3 zakrętów czołowych (górny, środkowy i dolny).

Droga ta w obrębie kresomózgowia przebiega najpierw jako wieniec promienisty, a potem tworzy 1/3 przednią odnogi tylnej torebki wewnętrznej, skąd dostaje się do śródmózgowia, gdzie tworzy 3/5 odnóg mózgu. Przebiega dalej pionowo w obrębie pnia mózgu, tworząc na moście wyniosłości piramidalne, a w rdzeniu przedłużonym - piramidy.

W części dolnej rdzenia przedłużonego aż 80-90% włókien ulega skrzyżowaniu (skrzyżowanie piramid = decussatio pyramidum) i przechodzi na drugą stronę do sznurów bocznych rdzenia kręgowego jako tzw. droga piramidowa boczna. Przebiega ona na całej długości sznura bocznego rdzenia kręgowego i zasila motoneurony rogów przednich rdzenia kręgowego, stopniowo wyczepując się.

Z kolei droga korowo-rdzeniowa przednia, która stanowi tylko 10-20 % włókien nerwowych nie ulega skrzyżowaniu jako tzw. droga piramidowa przednia. Wyczerpuje się ona w motoneuronach rogów przednich odcinka szyjnego.

Neuron obwodowy - droga rdzeniowo-mięśniowa zaczyna się w motoneuronach rogu przedniego. Przebiega przez korzeń przedni nerwu rdzeniowego, następnie jego pień i rozprowadza się w dwóch jego gałęziach : brzusznej i grzbietowej.

Włókna ruchowe przebiegają następnie w 4 wielkich splotach somatycznych i nn. międzyżebrowych, a także w gałęzi grzbietowej, która unerwia mm. głębokie grzbietu.

Uszkodzenie neuronu ośrodkowego, czyli drogi korowo-rdzeniowej, zwanej piramidową spowoduje niedowład spastyczny (tak duże napięcie mięśni, które nie pozwala na ruch) :

-       drugostronny, czyli kontralateralny - jeśli droga jest uszkodzona przed skrzyżowaniem, czyli w obrębie mózgowia

-       tożstronny, czyli ipsilateralny - jeżeli droga uszkodzona jest poniżej, tj. w rdzeniu kręgowym.

Droga ruchowa ma kształt "kwiata trzymanego w garści".

Włókna ruchowe są najsilniej skoncentrowane w torebce wewnętrznej. Uszkodzenie tych dróg (niedokrwienie, ucisk nowotworowy) spowoduje największe zmiany.

Natomiast tam gdzie włókna są rozproszone, np. w wieńcu promienistym zakres uszkodzenia jest mniejszy.

Uszkodzenie neuronu obwodowego spowoduje niedowład wiotki, tożstronny, czyli ipsilateralny.

UKŁAD POZAPIRAMIDOWY

Układ pozapiramidowy to szereg ośrodków ruchowych mózgowia innych niż kora ruchowa (poza 4 polem). Wyróżnia się tutaj 3 jego piętra - górne, środkowe i dolne :

-       piętro górne è kora przedruchowa (pola 6,8)

-       piętro środkowe è gałka blada, jądro czerwienne, jądra niskowzgórzowe, prążkowie, istota czarna oraz 3 jądra wzgórza - środkowo-pośrodkowe (CM), brzuszne przednie (VA) i brzuszne boczne (VL)

-       piętro dolne è twór siatkowaty tyłomózgowia

Powyższe struktury są ze sobą silnie powiązane drogami pozapiramidowymi.

Zadaniem układ pozapiramidowego jest :

-       utrzymanie napięcia mięśniowego

-       udział podczas trwania i zakończenia ruchu, a także modulowanie ruchów obwodowych

Tylko jądro czerwienne ("starości") i niskowzgórzowe wpływają bezpośrednio na rogi przednie rdzenia kręgowego poprzez drogę czerwienno-rdzeniową i niskowzgórzowo-rdzeniową.

Pozostałe ośrodki pozapiramidowe wpływają na ruch pośrednio.

Jądra "kolorowe" (gałka blada, jądro czerwienne, istota czarna) obniżają napięcie mięśni, a przez to wzmagają ruch. Wszystkie pozostałe jądra pozapiramidowe zwiększają napięcie mięśni, a przez to hamują ruch. Ich zatem uszkodzenie spowoduje pląsawicę i ruchy mimowolne.

[-] jądra kolorowe è obniżanie napięcia mięśniowego

[+] inne jądra pozapiramidowe è zwiększają napięcie mięśniowe (pląsawica, ruchy mimowolne)

POBOCZNE DROGI RUCHOWE

Poboczne drogi ruchowe, które są związane z układem pozapiramidowym są trój(3) lub więcej piramidowe. Stacjami przesiadkowymi w tych drogach są w/w wymienione ośrodki pozapiramidowe.

W drogach tych są co najmniej 2 neurony ośrodkowe, ale zawsze ten sam 1 neuron obwodowy, co w drodze zasadniczej.

Neuron obwodowy, czyli droga rdzeniowo-mięśniowa jest zatem zawsze końcowym neuronem dróg ruchowych głównej/zasadniczej i pobocznej. Rogi przednie rdzenia kręgowego są wspólnym mianownikiem, do których dochodzą drogi główne i poboczne.

Przykład drogi 3-neuronowej (2 ośrodkowe + 1 obwodowy), np.

droga korowo-czerwienna + czerwienno-rdzeniowa + rdzeniowo-mięśniowa

Przykład drogi 4-neuronowej (3 ośrodkowe + 1 obwodowy), np.

droga korowo-prążkowiowa + prążkowiowo-niskowzgórzowa + niskowzgórzowo-rdzeniowa + rdzeniowo-mięśniowa

Do ważniejszych dróg pozapiramidowych, które spotykają się w rogach przednich rdzenia kręgowego są:

-       [S] droga siatkowo-rdzeniowa

-       [C] droga czerwienno-rdzeniowa

-       [N] droga niskowzgórzowo-rdzeniowa

-       [O] droga oliwkowo-rdzeniowa

-       [P] droga pokrywowo-rdzeniowa

-       [P] droga przedsionkowo-rdzeniowa

W obrębie pnia mózgu najsilniejszą drogą pozapiramidową jest droga środkowa nakrywki (tractus tegmentalis medialis), w jej skład wchodzi :

-       droga wzgórzowo-siatkowa

-       droga czerwienno-oliwkowa

DROGA RUCHOWA DLA MM. ZAOPATRYWANYCH PRZEZ NN. CZASZKOWE

Droga ruchowa dla mm. zaopatrywanych przez nn. czaszkowe jest tylko 2-neuronowa.

Neuronem ośrodkowym jest droga korowo-jądrowa.

Natomiast neuron obwodowy rozpoczyna się w jądrze ruchowym n. czaszkowego i stanowią go włókna ruchowe tegoż nerwu.

Droga korowo-jądrowa zaczyna się w zakręcie przedśrodkowym, ale bliżej bruzdy bocznej mózgu. Przebiega następnie przez kolano torebki wewnętrznej i kończy się w jądrach ruchowych nn. czaszkowych w pniu mózgu.

Zasadniczo droga korowo-jądrowa dochodzi do jąder ruchowych obustronnie. Zasadniczo jądra ruchowe mają obustronną innerwacją korową. Dotyczy to jąder ruchowych nerwów następujących : III, IV, V, VI, części górnej VII, IX, X i XI.

Dolna część n. VII i małe jądro ruchowe n.XII otrzymują drogę korowo-jądrową tylko z przeciwległej kory !!!

W przypadku jednostronnego udaru mózgu jądra ruchowe, które otrzymują drogę korowo-jądrową z obu półkul nie ulegają upośledzeniu. Część dolna n. VII i jądro n. XII w przypadku jednostronnego udary mózgu objawiają się dysfunkcją po stronie drugostronnej do udaru, co objawia się opadaniem kącika ust i zbaczaniem języka w stronę uszkodzenia.