Układ nerwowy

 

Układ nerwowy

1. Podział  układu  nerwowego.
2. Budowa  nerwu  rdzeniowego.
3. Rola  gałęzi  nerwu  rdzeniowego.

Ad 1.

Układ  nerwowy  dzieli  się  na  układ  somatyczny   i  autonomiczny  (wegetatywny).

Układ  somatyczny  zawiaduje  czynnościami  zależnymi  od  ustroju, układ autonomiczny  zarządza  czynnościami  niezależnymi  od  ustroju,  wraz  z  układem  dokrewnym  i  limbicznym  zapewnia  homeostazę  - stałość  środowiska  wew..

Układ  somatyczny  dzieli  się  na  części  ośrodkową  i  część  obwodową,  część  ośrodkową   i  cz.  obwodową,  część  ośrodkową  stanowi  mózgowie  i  rdzeń  kręgowy,  które  mieszczą  się  w  pancerzu  kostnym  czaszki  i  kręgosłupa:  mózgowie – w jamie czaszki,  a  rdzeń  kręgowy  w  kanale  kręgowym,  mózgowie = mózg  +  pień  mózgu.

Obwodowy  układ  nerwowy   zapoczątkowuje  się  w  ośr.  Układzie  nerwowym  i  stanowi  jego  przedłużenie  i  rozgałęzienie.

Obwodowy  układ  somatyczny  stanowi  zatem  12  par  nerwów  czaszkowych  zaczynających  się  w  mózgowiu  oraz  31  par  nerwów  rdzeniowych  rozpoczynających  się  w  rdzeniu  kręgowym  oraz  zwoje  czuciowe.

Nerwy czaszkowe:

I           –          nn.  węchowe  (nn.  olphactorii);

II         –          n. wzrokowy  (n.  opticus);

III        –          n. okoruchowy  (n. oculomotorius);

IV        –          n. bloczkowy  (n. trohlearis);

V         –          n. trójdzielny  (n. trigeminus);

-         n. oczny  (n. ophtalmicus);

-         n. szczękowy  (n. maxillaris);

-         n. żuchwowy  (n. mandibularis);

VI        –          n. odwodzący  (n.  abducens);

VII      –          n. twarzowy  (n. facialis);

-         VIIa n. pośredni (n. intermedius);

VIII     -          n. przedsionkowo – ślimakowy   (n.vestibulocochlearis);

IX        -          n. językowo – gardłowy  (n. glossopharyngeus);

X         –          n. błędny  (n. vagus);

XI        –          n. dodatkowy  (n. accesorius);

XII      –          n. podjęzykowy  (n. hypoglossus);

Wyróżnia  się  31  par  nerwów  rdzeniowych.

-         8  szyjnych

-         12 piersiowych

-         5 lędźwiowych

-         5  krzyżowych

-         1  guziczny.

Są  one  kryterium  podziałowym  rdzenia  kręgowego  na  31  segmentów  czyli  neuromerów.

Neuromer – jest  to  segment  rdzenia  kręgowego,  od  którego  odchodzi  1  para  nerwów  rdzeniowych. Rdzeń  kręgowy pozorne  wstępuje (w życiu płodowym) i kończy się na wys. 1 – 2   kręgu  lędźwiowego.

Neuromery  leżą  wyżej  od  równoimiennych  kręgów  z  racji  tzw.  pozornego  wstępowania  rdzenia  kręgowego,  który  w  rozwoju  nie  nadąża  za  wydłużającym  się  kręgosłupem.  Fakt  ten  umożliwia  wkłucie  lędźwiowe.

 

Układ autonomiczny.

Dzieli  się czynnościowo  na  dwa  przeciwstawne  komponenty:

-         część  sympatyczną,

-         część  parasympatyczną.

w  obu  tych  częściach  wyróżnia  się  część

-         ośrodkową,

-         obwodową.

Część  ośrodkowa  układu  sympatycznego  znajduje  się  tylko  w  rdzeniu  kręgowym,  w  rogach  bocznych  na  wysokości  neuromerów   C₈ – L₂₍₃₎. W  części  ośrodkowej  zaczyna  się  cały  rodowód  dla  części  obwodowej  układu.  sympatycznego. W mózgowiu nie ma nic sympatycznego.

Część  obwodowa  układu  sympatycznego  jest  silnie  rozkrzewiona  po  całym  ciele

Jedynym  wyprowadzaczem  informacji  sympatycznej  na  obwód  jest  gałąź  łącząca  biała,  która  dochodzi  do  zwojów  pnia  współczulnego  zintegrowanych  w  drabinkę  sympatyczną  na  pow.  przedniej  kręgosłupa.

Część  obwodową  tworzą  dalej  4  rodzaje  gałęzi,  które  pochodzą  od  każdego  zwoju  pnia współczulnego,  są  nimi:

-         gałąź  łącząca  szara;

-         gałęzie  naczyniowe;

-         gałęzie  trzewne;

-         nn. trzewne.

Część  ośrodkowa  układu  parasympatycznego  znajduje  się  w  mózgowiu  i  w  rdzeniu  kręgowym.  W  mózgowiu  tworzą  ją  4  jądra  parasympatyczne  nerwów:  III,  VII a,  IX,  X.

W  rdzeniu  kręgowym  tworzy  ją  jądro  pośrednio - przyśrodkowe  na  wysokości  neuromerów  krzyżowych  S₁  do  S₅.

(na  żadnym  przekroju  rdzenia kręgowego  nie  da  się  uchwycić  2 ośrodków tj. symp. i parasymp. jednocześnie)

Część  obwodową  układu  parasympatycznego  tworzą:

-         włókna  parasympatyczne,  które  zaczęły  się  w  jądrach  parasympatycznych  nerwów  III,  VIIa,  IX,  X.

-         z  części  krzyżowej  są  to  tzw.  nerwy  trzewne  miedniczne,  które  są  zapoczątkowane  w  jądrze  pośrednio – przyśrodkowym.

(z części ośrodkowej wyrasta część obwodowa).

Ad 2.

Budowa  nerwu  rdzeniowego 

Nerw  rdzeniowy  swą  budową  przypomina  drzewo,  gdyż  ma  2  korzenie,  1  pień  i  4  gałęzie.

Nerw  rdzeniowy  prowadzi  3  rodzaje  włókien:

-         ruchowe;

-         czuciowe;

-         autonomiczne  sympatyczne.

Każde  z  tych  rodzajów  włókien  zaczyna  się  gdzie  indziej  w  swoistych  dla  siebie  komórkach  macierzystych.

-         komórki  macierzyste  ruchowe (somatyczne) leżą  w  rogach  przednich  rdzenia  kręgowego;

-         komórki  macierzyste sympatyczne  leżą  w  rogach  bocznych  rdzenia  kręgowego  w  jądrze  pośrednio – bocznym  C₈ – L₂₍₃₎.

-         komórki  macierzyste  czuciowe  leżą  nie  jak  poprzednie  w  ośr.  układzie  nerwowym  tylko  w  obwodowym  w  tzw.  zwoju  rdzeniowym (ganglion spinale).

Korzeń  przedni  jest  odśrodkowy,  gdyż  wyprowadza  z  rdzenia  kręgowego  włókna  ruchowe  i  sympatyczne.

Korzeń  tylny jest  dośrodkowy,  gdyż  wprowadza  do  rdzenia  wyłącznie  włókna  czuciowe,  jego  część  przed  zwojem  to  włókna  przedzwojowe,  a  za  zwojem – to włókna zazwojowe (krótkie).

Pień  nerwu rdzeniowego powstaje  z  korzenia  przedniego,  czyli  brzusznego,  z  włókien  przedzwojowych  korzenia  tylnego  (grzbietowego).

Od  pnia  odchodzą  4  gałęzie:

-         gałąź  łącząca  biała;

-         gałąź  oponowa;

-         gałąź  brzuszna;

-         gałąź  grzbietowa.

gałąź  łącząca  biała  przyłącza  się  w  zwoju  pnia  współczulnego  na  gałąź  łączącą  szarą, która wraca do pnia n. rdzeniowego i zaopatruje trzy pozostałe gałęzie.

gałąź  oponowa  zawiera  włókna  sympatyczne  i  czuciowe,  wraca  do  kanału  kręgowego.

gałąź  brzuszna  i  grzbietowa  prowadzi  wszystkie 3 rodzaje  włókien:  ruchowe,  czuciowe,  sympatyczne.

Ad 3.

Rola  gałęzi  nerwu  rdzeniowego

-         gałąź  łącząca  biała  wyprowadza  informacje  z  ośr.  układu  sympatycznego  na  obwód,  łączy  układ  sympatyczny  ośrodkowy  z  obwodowym  (zaliczana jest do u. obwodowego.)

-         gałąź  oponowa  swymi  włóknami  czuciowymi  zaopatruje  opony  rdzenia  kręgowego  i  okostna  kanału,  a  włóknami  sympatycznymi błonę  mięśniową  naczyń  opon  i  okostnej.

-         gałąź  brzuszna  i  grzbietowa: 

·        włóknami  ruchowymi  zaopatruje:  mięśnie poprzecznie prążkowane  (bez  mięśnia  sercowego);

·        włóknami  czuciowymi  skórę  i  błony  śluzowe; 

·        włóknami  sympatycznymi – błonę  mięśniową  naczyń  i  gruczoły  potowe  skóry  (jedyne  unerwione  sympatycznie).

W  porównaniu  z  gałęzią  brzuszną  gałąź  grzbietowa  jest  g.  słabą  i  swym  zasięgiem  obejmuje  ruchowo  wyłącznie  m.  gładkie  grzbietu,  skórę  grzbietu,  potylicy,  części  górnej  i  środkowej  pośladka, przeważnie  gałąź  grzbietowa  jest  bezimienna, z wyjątkiem:. 

·        gałąź  grzbietowa  C₁ – nerw  podpotyliczny;

·        gałąź grzbietowa  C₂ – nerw  potyliczny  większy;

·        gałąź grzbietowa.  L₁,  L₂,  L_{3 -}  oddaje  tzw.  nerwy  skórne  pośladków – (nervii clunium  superiores);

·        gałąź grzbietowa.  S₁,  S₂,  S₃  tworzy  tzw.  nerwy  skórne  środkowe  pośladków – (nervi clunium medium);

Gałąź  brzuszna  jest  najważniejszą  ze  wszystkich  gałęzi,  tworzy  ona  4  wielkie  sploty  somatyczne:

-         szyjny  C₁ – C_4;

-         ramienny  C₅ – Th_1;

-         lędźwiowy  Th₁₂ – L_4;

-         krzyżowy  L₄ – Co₁.

W odc. piersiowym gałąź brzuszna tworzy 12 par nerwów międzyżebrowych. Żebra zapobiegają łączeniu się gałęzi brzusznych wyższych z niższymi w odc. piersiowym.